Architektura w Austrii
Niewiele wiadomo o preromańskim budownictwie na ziemiach dzisiejszej Austrii, chociaż w Petronell i Magdalensbergu zachowały się ruiny rzymskich osad, powstałych między I a V w. n.e. Drugie z wymienionych miejsc jest szczególnie interesujące ze względu na ślady kultury celtyckiej, wyprzedzającej czasy rzymskie.
Styl romański
W Austrii w stylu romańskim wznoszono niemal wyłącznie budowle o znaczeniu religijnym. Rozkwit romańskiego budownictwa przypada na okres panowania Babenbergów (976-1246). Powstałe wówczas katedry i opactwa odznaczają się grubymi murami, gęsto rozmieszczonymi kolumnami oraz ciężkimi półkolistymi łukami. Nisze i portale ozdabiano posągami i płaskorzeźbami. Rzeźby umieszczano również we wnętrzach. Przedstawiały one Ukrzyżowanie oraz epizody z życia świętych.
W kolejnych stuleciach romańskie budowle niejednokrotnie powiększano i modyfikowano. Do najbardziej charakterystycznych przykładów stylu romańskiego należy katedra w Gurk (w Karyntii). Przetrwała nie tylko romańska bryła budowli, ale także rzeźby i freski. Innym przykładem jest Schloss Porcia, zamek w Spittal an der Drau.
Gotyk
Styl ten przywędrował do Austrii z Francji. Szczyt jego rozkwitu przypada na XIII-XVI w., kiedy do władzy doszła i umocniła swą monarszą pozycję dynastia Habsburgów. Najnowsze dokonania inżynieryjne pozwoliły zastosować cieńsze ściany, wyższe, smuklejsze i delikatniejsze kolumny, a także wielkie okna, w które (dla uzyskania nastrojowego efektu we wnętrzu) wstawiano barwne witraże. Cechy charakterystyczne architektury gotyckiej to ostre łuki, żebrowane sklepienia, przypory wspierające budowlę od zewnątrz, spiczaste wieżyczki, maswerki oraz bogato rzeźbione kolumienki przy portalach.
W XV w. w Austrii odważono się na śmiały eksperyment architektoniczny, polegający na upiększaniu wspaniałych budowli oknami witrażowymi. Wśród owych budowli największe wrażenie robi wiedeńska katedra św. Stefana. Ogromna konstrukcja z trzema równej wysokości nawami to typowa cecha austriackiego gotyku. Jako przykłady gotyku świeckiego można wymienić budynek ze Złotym Dachem (Goldenes Dach) w Innsbrucku, Ko-messerhaus w Bruck an der Mur i Brummerlhaus w Steyr.
Renesans
XVI stulecie z radością powróciło do klasycznych form, nawiązujących do architektury starożytnej Grecji i Rzymu. Szczególny nacisk kładziono na wdzięk budowli i zachowanie symetrii. Imperium Habsburgów okrzepło i zdobyło sobie w Europie dominującą pozycję. Arystokracja oraz nieustannie bogacąca się klasa średnia przeznaczały majątki na pałace, rezydencje i kamienice, wznoszone z pomocą włoskich architektów, którzy łączyli tradycyjne austriackie elementy z wpływami ze słonecznej Italii. Jednak renesans nie zadomowił się w Austrii na dobre; jedynym wyjątkiem jest Salzburg.
Za wyróżnik epoki uznaje się przede wszystkim krużgankowe dziedzińce. Wspaniały przykład takiego podworca jest w Schloss Schallaburg w Dolnej Austrii. Inna charakterystyczna cecha – sgraffitowe fasady – zachowała się na budynkach w Gmund w Karyntii. Sgraffito polega na położeniu dwóch warstw tynku, z których każda ma inny kolor. Dekoracyjny efekt powstaje poprzez zdrapanie wierzchniej warstwy według zaplanowanego wzoru.
Barok
Triumfalny, pełen rozmachu styl wkroczył do Austrii po wojnie trzydziestoletniej, kiedy odbudowywano kraj w duchu umacniającej się kontrreformacji. Cesarz, arystokracja i duchowieństwo oczekiwali, że architektura podkreśli ich niepodważalny autorytet. We wszelkiego rodzaju reprezentacyjnych wnętrzach prym wiodły marmurowe kolumny, rzeźba i malarstwo odzwierciedlające napięcie uczuć oraz bogate złocone ornamenty. Wszystko to wywoływało wrażenie zbytku, potęgi i władzy.
Twórca austriackiego baroku, urodzony w Grazu architekt Johann Bernhard Fischer von Erlach (1656-1723), wzorował się na baroku włoskim, przejmując z niego obfitość zdobień, ale traktując je specyficznie. Dynamiczne kompozycje barw umiejętnie połączył z nieregularnością bądź falistymi konturami.
Do najwspanialszych budowli barokowych w Austrii zalicza się Kollegien-kirche (kościół kolegialny) w Salzburgu, Karlkirche (kościół św. Karola) w Wiedniu (twórcą obu dzieł jest Fischer von Erlach), Stift Melk (opactwo benedyktyńskie) w Dolnej Austrii (Ja-koba Prandtauera, żyjącego w latach 1660-1726) oraz Belweder w Wiedniu (Johanna Lukasa von Hildenbrandta).
Rokoko
W Austrii styl ten narodził się z połączenia włoskiego baroku z francuskim rokokiem. Tę późną, nieco przerysowaną odmianę baroku cechuje lekkość, kwiecistość i wymyślne formy.
Rokoko upodobali sobie architekci schyłku XVIII w., a najbardziej znaną wielbicielką tego stylu była cesarzowa Maria Teresa. Kiedy w 1744 r. do renowacji pałacu Schónbrunn zaangażowała Nicolasa Pacassiego, dla większości sal wybrała wystrój rokokowy. Austriackie rokoko czasami bywa nazywane późnym barokiem Marii Teresy.
Historyzm
Po rewolucji z 1848 r. przyszła moda na odrodzenie starych stylów architektonicznych. Potężne neoklasycystyczne budowle cechuje nieskomplikowana symetria, wielkie kolumnady i frontony, co najlepiej ilustruje gmach Uniwersytetu Technicznego w Wiedniu.
W drugiej połowie XIX w. miejsce neoklasycyzmu zajął historyzm. Styl ten jest najlepiej widoczny na wiedeńskiej Ringstrasse, poprowadzonej wzdłuż linii dawnych miejskich murów obronnych na mocy cesarskiego dekretu Franciszka Józefa I (1857 r.). Ringstrasse to galeria budowli wzniesionych w różnych stylach, m.in. we francuskim gotyku (Votivkirche – kościół wotywny), flamandzkim gotyku (ratusz), w stylu klasycznym (Parlament), francuskiego (Staatsoper) i florenckiego renesansu (Museum fur Angewandte Kunst – Muzeum Sztuki Stosowanej).
Modernizm
Pod koniec XIX w. zapanował modernizm – zmysłowy i dekoracyjny styl w sztuce i architekturze, szeroko rozpowszechniony w całej Europie (art nouveau, secesja). W Wiedniu jego rozkwit ma miejsce od 1897 r. Najbardziej znanym przedstawicielem tego kierunku był Otto Wagner (1841-1918), projektant gmachu Postsparkasse oraz Kirche am Steinhof. Na początku XX w. Wagner poszedł w kierunku odmiany, która kręte, faliste, ozdobne linie art nouveau podporządkowywała funkcjonalnym założeniom projektu i materiałom budowlanym. Nowemu funkcjonalizmowi jeszcze bardziej hołdował Adolf Loos (1870-1933). Krytykował gmachy przy Ringstrasse, ale sam szybko rozczarował się zdobnictwem secesyjnym.
Gdy w Wiedniu, stolicy nowej republiki (od 1918 r.), na czele sceny politycznej stanęła socjaldemokracja, powstało wiele projektów budynków publicznych, m.in. masywny kompleks mieszkaniowy Karl-Max-Hof. Budownictwem powojennym z zasady kierowały wyznaczniki praktyczne. Z późniejszych czasów pochodzą dziwaczne, wielobarwne, „pokręcone” budowle, których autorem jest artysta i architekt Friedensreich Hundertwasser. Najważniejszym postmodernistycznym architektem Austrii jest Hans Hollein, autor projektu Haas Haus w Wiedniu.