Świecką architekturę monumentalną reprezentowały przede wszystkim pałace (saray) i zamki. Niestety w Anatolii nie zachowały się żadne seldżuckie pałace, w Konyi możemy podziwiać jedynie pozostałości po sarayu Kilic Arslana II. Zamki to z kolei budowle w swej zdecydowanej większości przedtureckie, przebudowywane i wzmacniane przez nowych przybyszów.
Okres pomiędzy upadkiem dynastii seldżuckiej a początkiem dominacji Osmanów charakteryzuje się – można by powiedzieć – architekturą eksperymentalną, opartą czasami na tradycji seldżuckiej, a niekiedy zupełnie od niej niezależną. Pierwszym centrum kulturalnym Osmanów była Bursa, w której wybudowali oni wiele meczetów i medres, seldżuckich wprawdzie z pochodzenia, ale wzorowanych na architekturze bizantyńskiej. Wczesne meczety osmańskie dzielą się na dwa typy: kwadratową salę z pojedynczą kopułą (niekiedy z portykiem) oraz meczet na planie odwróconej litery T. Dobrym przykładem pierwszego typu jest Zielony Meczet (Yesil Camii) w Izniku, drugi zaś reprezentowany jest np. przez meczet Yildirim Camii w Bursie. W różnych krajach islamskich budowano tzw. wielkie meczety – w formie prostokątnej sali modlitewnej podzielonej na kwadraty za pomocą kolumn lub filarów. Zadaszenie stanowi płaski strop lub kilka, a nawet kilkanaście kopuł. Takie meczety wznosili Seldżucy, takie budowali też Osmanie. W Bursie powstał w latach 1396 – 1400 Ulu Camii, czyli właśnie Wielki Meczet, który jest pięknym przykładem konstrukcji tego typu.
Warto zwrócić tu uwagę na zdobienie meczetów. Z zewnątrz były to przede wszystkim pięknie rzeźbione portale i nierzadko minarety wyłożone kolorowym fajansem (wspomniany Zielony Meczet w Izniku, nazwany tak od koloru flizów na minarecie). Z kolei wewnątrz najbardziej zdobiony był – a przynajmniej powinien być – mihrab, rzeźbiony w marmurze lub drewnie (z czasem coraz bardziej ozdobna stawała się kazalnica) albo pokryty płytkami. Czasami płytkami wykładano większą część meczetu, jak uczyniono to w Yesil Camii, czyli też Zielonym Meczecie, ale w Bursie. Świątynia wzięła swą nazwę, tak jak meczet w Izniku, od koloru kafelków. Zdobione były także pendenty wy (płynne przejścia pomiędzy kwadratową podstawą a kopułą), przeważnie tzw. motywem stalaktytowym. Charakterystyczne było używanie dosyć często kolumn albo tylko kapiteli z antycznych budowli, co dodawało meczetom splendoru.
Po zdobyciu Konstantynopola w architekturze obserwować można nowe tendencje, które pojawiły się już w meczecie Uc Serefeli w Edime. Wybudowany w latach 1438 – 47, odcisnął on swoje piętno na całej architekturze sakralnej w XVI w. Innowacją był olbrzymi dziedziniec arkadowy (do tej pory były one niewielkie albo nie było ich wcale), równy wymiarami sali modlitewnej. Na jego środku stoi wielokątny sadirvan, odtąd stały element w tureckich świątyniach. Pierwszy raz wybudowano przy meczecie aż cztery minarety. Początkowo w zdobytym Konstantynopolu wiele kościołów zamieniono na meczety, z Hagia Sophia na czele. Potem zaczęto budować nowe, a bezpośredni wpływ na architekturę sakralną miał właśnie kościół Mądrości Bożej. Stulecie XVI to okres działalności wielkich architektów, wśród których poczesne miejsce zajmuje Sinan. Stworzyli oni tzw. styl imperialny (najlepszym przykładem jest Błękitny Meczet w Stambule), który trwał przez cały wiek XVII aż do XVIII, kiedy to Turcja znalazła się pod wpływem Europy, co przełożyło się również na „osmański w treści, ale francuski w formie” styl architektoniczny.