Sinan Pasa – wielki architekt

Imię Sinana jest z pewnością najbardziej znanym imieniem w dziejach tureckiej architektury. Urodzony ok. 1491 r. w greckiej rodzinie z okolic Kayseri (Kapadocja), w roku 1512 Sinan jako członek mniejszości narodowej został zwerbowany do służby sułtanowi i państwu. Po rygorystycznym przeszkoleniu i przyjęciu islamu znalazł się w elitarnych oddziałach janczarów. Brał udział w licznych kampaniach wojennych, m.in. pod Wiedniem w 1529 r. Już od 1520 r. jeździ! z armią jako architekt i inżynier, po tym, jak zdobył wykształcenie cieśli. Genialne, a zarazem proste pomysły na codzienne bolączki armii na wojnie, jak np. przeprawy czy obleganie miast, oraz żyłka do konstruowania przyrządów i narzędzi pomocnych w życiu codziennym szybko wyróżniły Sinana spośród mas islamskich architektów i inżynierów. Pierwsze zlecenie na budowlę sakralną otrzymał w 1535 r„ jeszcze gdy służył w wojsku. Był to meczet, który powstał w Aleppo. Szybkość, z jaką mistrz budował mosty na rzece, zwróciła uwagę Sulejmana Wspaniałego. Zresztą był już wówczas znany ze zdolności łatwego przerabiania kościołów podbitych miast na tureckie meczety. W 1538 r. Sinan został mianowany przez sułtana naczelnym architektem dworskim i zwolniony tym samym ze służby wojskowej. Przez następnych 50 lat, aż do swej śmierci w 1588 r. (żył 97 lat), służąc trzem kolejnym sułtanom, wybudował ponad 130 meczetów, 64 medresy, 22 turbe (grobowce), 17 imaretów (kuchnia dla ubogich), 3 szpitale, 7 akweduktów, 48 karawanserajów, 8 mostów, 33 pałace i kompleksy pałacowe oraz 46 łaźni.

W historii architektury zapisał się Sinan przede wszystkim dzięki wprowadzeniu nowych kanonów do sztuki budowy meczetów. Chodziło mu o udoskonalenie systemu kopułowego, stosowanego przez tureckich architektów. Punktem wyjścia była stambulska Hagia Sophia, która dla naczelnego architekta imperium osmańskiego zawsze stanowiła przykład i źródło natchnienia. Podobno uważał on za afront w stosunku do islamu, iż architekci cesarza Justyniana potrafili pokryć kopułą powierzchnię większą, niż udało się to kiedykolwiek ich muzułmańskim następcom. Pogląd ten jest raczej wymysłem późniejszych pokoleń, dla których Hagia Sophia faktycznie była solą w oku. Sinan był zbyt wielki, jego umysł zbyt genialny, aby nie poradzić sobie z takim wyzwaniem. Po doświadczeniach całego życia z łatwością stworzyłby meczet z większą kopułą. Ale nie o to chodziło. Należało przede wszystkim zoptymalizować wszystkie warianty i dojść do budowli niemalże doskonałej, nie tylko w swych rozmiarach, ale także całej, harmonijnej i proporcjonalnej w konstrukcji.

Tak oto, ukończywszy Selimiye Camii w Edirne, Sinan określi pokrótce dzieła swego życia: Sehzade Camii (Stambuł, 1544 – 48) – praca terminatorska, meczet Suleymaniye (Stambuł, 1551 – 57) – egzamin dojrzałości, Selimiye Camii (Edirne, 1567 – 74) – największe dzieło, dzieło mistrza. Po koniec życia wybrał się do Mekki, a po śmierci został pochowany w turbe przy meczecie Sulejmana, nieopodal grobowca pierwszego sułtana, któremu wiernie służył.